Запомни, Странник: человека охотнее всего съедают те, кто его не переваривает.
Bestiary.us
энциклопедия вымышленных существБыстрый переход
- Бестиарий Сапковского Бестиарий книг Анджея Сапковского о ведьмаке, волшебные существа и расы мира Геральта.
- Городские легенды Cовременная разновидность мифов, как правило, короткие, и, на первый взгляд, правдоподобные (хотя обычно не соответствующие действительности) истории, опирающиеся на современную техническую и общественную реальность, обычно затрагивающие глубинные проблемы и страхи современного общества.
- Сверхъестественное Бестиарий сериала "Сверхъестественное" ("Supernatural" series)
Хут
Хут — в фольклоре северной Беларуси домовой дух-обогатитель, близкий огненному змею, домовому цмоку, латышскому путису и литовскому айтварасу
Hut — according to the folk beliefs from northern Belarus, the house-hold enrichening spirit that brings wealth to the owner. But if this spirit is offended, it will burn the house
Хут — паводле павер'яў наўночнай Беларусі дамавы дух-абагачальнік, блізкі да вогненага змея, дамавога цмока, латышскага пуціса і літоўскага айтвараса
Chut — według legend północnej Białorusi domowy duch wzbogacania, który przynosi gospodarzu bogactwo, ale jeśli duch obrażony — może spalić chatę
Хут — в фольклоре северной Беларуси домовой дух-обогатитель, близкий огненному змею, домовому цмоку, латышскому путису и литовскому айтварасу
ХутВ фольклоре северной Беларуси домовой дух-обогатитель, близкий огненному змею, домовому цмоку, латышскому путису и литовскому айтварасу по-русскиHutAccording to the folk beliefs from northern Belarus, the house-hold enrichening spirit that brings wealth to the owner. But if this spirit is offended, it will burn the house in englishХутПаводле павер'яў наўночнай Беларусі дамавы дух-абагачальнік, блізкі да вогненага змея, дамавога цмока, латышскага пуціса і літоўскага айтвараса па-беларускуChutWedług legend północnej Białorusi domowy duch wzbogacania, który przynosi gospodarzu bogactwo, ale jeśli duch obrażony — może spalić chatę w polskim
Фут —
Хут —
Хут жыў у Анілкі (эта фамілія такая) у хаце. Насіў ёй усякая дабро такоя. Дзе ён браў? Но насіў. Праз вакно вылезець і пойдзець. Пэўна ж, шанавалі яго.
Запісала Таццяна Валодзіна у 2005 годзе ў вёсцы Гняздзілава Докшыцкага раёна ад Пішулька Яўгеніі Міхайлаўны, 1932 г.н. (1178: с.81, №208).
Хут жил у Анилки (это фамилия такая) в избе. Носил ей всякое добро такое. Где брал? Но носил. Через окно вылетит и пойдет. Видно ж, ценили его.
Записала Татьяна Володина в 2005 году в деревне Гнездилово Докшицкого района от Пишулько Евгении Михайловны, 1932 г.р. (1178: с.81, №208).
Хут (видимо, от белорусского "хуткі", то есть "быстрый") — своеобразный образ домового или хлевника, духа-опекуна дома и домашнего хозяйства в совокупности с некоторыми чертами летучего огненного змея (865: с.455). Основные свойства Хута такие же, как и у огненного змея, летавца-перелесника, домового цмока, латышского путиса и литовского айтвараса: содействие в хозяйстве, огненная природа, летучесть, употребление Хутом яичницы (33: с.159):
Карміць яго трэба рытуальнай і заадно традыцыйнай дзіцячай ежай — яешняй, печанай у місцы з разбоўтаных яек з малаком і аздобленай малымі абаранчыкамі, што ўжывалася на вяселлях, хрэсьбінах, на Купаллі, у траецкіх дзявочых абрадах. На посілак Xута клікалі асобным заклікам, падобна да таго, як клікалі дзядоў: "Хут, хут, ідзі сюды, дам яечаньку, абарачаньку!" (291: с.537).
Кормить его надо ритуальной и заодно традиционной детской едой — яичницей, печеной в миске из разболтанных на молоке яиц и сдобренной маленькими бараночками, что применялась на свадьбах, крестинах, на Купалье и в троицких девичьих обрядах. На угощение Xута звали особым призывом, вроде того, как звали дедов*: "Хут, хут, ідзі сюды, дам яечаньку, абарачаньку!" (291: с.537).
В отличии от обще-славянского огненного змея, превращающегося в человека, Хут, как это видно по содержанию следующей легенды, может превращаться в какой-то обыкновенный предмет (33: с.159), что его также роднит с литовским каукасом:
Хут, у каго ў доме жыве, вельмі таму спрыяцель у гаспадарцы, багацце ў дом прыносіць, снапы з чужых палёў у гумно, золата з няведамых скарбаў. Вечарам яго можна часам бачыць на небе, як ляціць вогненны, чырвоны — золата нясе, як цёмна, чорна — збожжа, снапы. Але яго трэба шанаваць, смачна карміць, яго любімая страва — яечня. Як спячэ гаспадыня яечню, нясе на гарышча, ставіць там i кліча:
— Хут, хут, ідзі сюды, дам яечаньку, абарачаньку.
Ён тады прыходзіць i есць. I тады ўсё ў дом носіць. На гарышчы хут жыве, а лятае дзе хоча, ніхто не ведае дзе. Можа перакінуцца у што хочаш — у корч, у старое калясо, палена.
Кажуць, быў такі выпадак. Парабак падслухаў, як гаспадыня клікала хута есці яечню, ды з'еў тую яечню сам. Хут вельмі разгневаўся, думаў, што гаспадыня кпіны састроіла, i спаліў увесь двор i гумно, i дом. Гасілі людзі, гасілі i не далі рады. Стаяць, глядзяць на галавешкі. А тут калясо старое ляжыць [а гэта быў хут, ён перакінуўся ў калясо, жыць яму ўжо не было дзе]. Дык сусед кажа:
— А нашто ж яно тут будзе гарэць, — дый перакінуў у свой двор.
Дак адкуль толькі што ўзялося ў яго! Усё яму пайшло i ўраджай, i ўсялякае дабро.
Запісала Л.М.Салавей у 1975 годзе ў вёсцы Навасёлкі Мядзельскага раёна Мінскай вобласці ад сваёй бабулі Марыі Мацееўны Чарняўскай, 1878 г.н. (865: с.162-163, №190; 449: с.649-650, №2966; 33: с.159)
Хут, у кого в доме живет, очень тому помогает по хозяйсту, богатство в дом приносит, снопы с чужих полей в гумно, золото из скрытых кладов. Вечером его можно иногда увидеть на небе, как летит огненный, алый — золато несет, а как темный, черный — зерно, снопы. Но его нужно беречь, вкусно кормить, его любимое лакомтсво — яичница. Как испечет хозяйка яичницу, несет на чердак, ставит там и зовет:
— Хут, хут, иди сюда, дам яишинку, абараченьку.
Он тогда приходит и ест. И потом всё в дом носит. На чердаке хут живет, а летает где хочет, никто не знает где. Может превратиться во что хочешь — в пень, в старое колесо, в полено.
Говорят, был такой случай. Батрак подслушал, как хозяйка звала хута есть яичницу и съел ее сам. Хут очень рассердился, решил, что хозяйка подшутила, и сжег весь двор и гумно, и дом. Тушили люди, тушили, да всё без толку. Стоят, смотрят на головешки. А тут колесо старое лежит (а это сам хут обернулся колесом, жить ему уже не где было). Так сосед говорит:
— А зачем же оно здесь будет гореть, — да и перебросил в свой двор.
Так откуда только что взялось у него! Все ему пошло — и урожай, и всякое добро.
Записала Л.М.Соловей в 1975 году в деревне Новосёлки Мядельского района Минской области от своей бабушки Марии Матвеевны Чернявской, 1878 г.р. (865: с.162-163, №190; 449: с.649-650, №2966; 33: с.159)
Кроме неодушевленных предметов (старое колесо, сучковатое полено, сухой пень), хут также может принять облик живого существа — его видели как маленького человечка, мальчика, петуха, кота или ужа. Но чаще всего Xут невидим, и о нем судят по его действиям. Он любит забавляться с домашними животными, какую животину полюбит, та растет, поправляется, прочую гоняет всю ночь по хлеву — та мучается, худеет. Прикормленный Xут содействует благополучию семьи, ночью носит хозяину снопы с чужих полей, деньги со скрытых сокровищ. Вместе с тем Xут гневлив и мстителен: обиженный чем-то, он жестоко мстит — может сжечь весь двор, при том огонь не затрагивает соседей, сам же Хут наблюдает за пожаром, обернувшись каким-нибудь неприметным предметом. Если кто догадается и перенесет его с пепелища в свой двор, у того он будет жить и способствовать росту его богатства (291: с.537).
Также Хута упоминали, как "русалчынага брата". С русалками его роднит происхождение: Xут проявляется по обыкновению в тех домах, где когда-то жили люди, развратные дочери которых умерщвляли своих внебрачных детей и тайно хоронили их некрещеными. Возможно, "малолетством" Xута объясняется его игривость, дурашливость. Он может подшутить над гостем — спрятать его шапку, рассыпать горох или бобы из короба вечером, а к утру все собрать (291: с.537).
Даўней, бывала, мужчыны збяруцца "на сяло", цяпер так няма, даўней дык поўная хата людзей. Быў адзін мужчына, шапку сваю ён пад пахай дзяржыць, сядзіць, гаворыць. Як дахаты ісці — няма шапкі. Дзе дзелася? Туды, сюды — няма. Аж узялася гаспадыня падпаліваць печ, глядзіць, за дрывамі ў печы ляжыць тая шапка. Хто гэта зрабіў? Чорт, вядома. А як ён называўся? Хут, казалі.
Казалі, быў адзін чалавек, ён пёк яешню, спячэць, паставіць, глядзіш, усё з'едзена. У хаце яешню ставіў. Гэны чалавек паехаў у Амэрыку. Тады хут перайшоў да суседа ў хату і ўжо гэтта вырабляў што папала. Каня каторага ўпадабаіць — во гэткі во распашчаны ходзіць, а каго не ўпадабаіць — ссохніць на гарохавую лапатку. Карову так зганяіць за ноч. Пойдзіць гаспадыня карову даіць, а яна мокрая, спацеўшы. У таго гаспадара свірна не было, небагата жыў, дык у сенцах на дошках, на бэльках паложаных паставіць пасуду, насыпаў туды дабро, якое меў, гарох які ці што яшчэ. Дык што хут вырабляіць! Чуюць: бу-бу-бу! Сыпіць гарох на зямлю. А тады за ноч і зберыць усё. Ніяк не маглі яго выгнаць. I ксяндзы прыязджалі, свенцілі. Ніякай рады. А тады знайшоўся чалавек, ён маленечкі званочык меў. Кругом будынку абышоў тры разы і ўсё тым званочкам званіў — дык хут прапаў пасля таго. Але мы як раслі, яшчэ малыя былі, вечарам па вуліцы міма тэй хаты толькі бягом беглі, баяліся хута. Пра людзей, што жылі ў тэй хаце, казалі "хуты". А да таго ў хаце некалі жыла сям'я, і дзеўкі былі ў іх распусныя, дык яны няхрышчаных няшлюбных сваіх дзяцей трацілі. Баяліся іх людзі. А пасля гэтага хата згарэла. Ад чаго запалілася — невядома. Хата, што стаяла страха з страхой, нават не занялася. А гэта ўсё тлела, тлела і абрушылася на месцы. Відаць, хут спаліў.
А як ішоў ён (хут) сюды, дык людзі відзелі, маленькі чалавечык, як малы хлопчык. Пытаюцца: "Куды ж ты ідзеш?" — "У Варашылкі на работу". Ну і парабляў жа колькі гадоў, не маглі радачкі даць.
Запісала Л.М.Салавей у вёсцы Варашылкі Мядзельскага раёна Мінскай вобласці (449: с.650-651, №2967)
Раньше, бывало, мужики соберутся "на село", сейчас такого нету, а раньше так полная изба людей. Был один мужик, шапку свою он под мышкой держит, сидит, разговаривает. А как домой идти — нет шапки. Где делась? Туда, сюда — нету. Уже взялась хозяйка топить печь, смотрит, за дровами у печи лежит та шапка. Кто это сделал? Чёрт, понятно. А как он назывался? Хут, мол.
Говорили, был один человек, он пёк яичницу, приготовит, поставит, глядишь, всё съедено. В доме яичницу ставил. Уехал тот человек в Америку. Тогда хут перебрался к соседу в дом и уже творил там что попало. Коня если какого облюбует — тот ухоженный ходит, а какого не взлюбит — ссушит на гороховую лопатку. Корову так за ночь загоняет. Пойдет хозяйка корову доить, а та мокрая, вспотевшая. У того хозяина амбара не было, небогато жил, так в сенях на досках, на балках положенных поставит посуду, насыпет туда добро, которое имел, горох какой или что еще. Так что хут вытворял! Слышат: бу-бу-бу! Сыпет горох на землю. А потом за ночь и соберет всё. Никак не могли его выгнать. И ксёндзы приезжали, освящали. Без толку. А потом нашелся человек, у него малюсенький колокольчик был. Вокруг здания обошел трижды, да всё тем колокольчиком звонил — так хут исчез после того. Но мы как росли, еще малые были, вечером по улице мимо той избы только бегом бегали, боялись хута. Про людей, что жили в том доме, поговаривали "хуты". А до того там когда-то жила семья, и девки были у них распутные, так они от внебрачных своих детей некрещеных избавлялись. Боялись их люди. А после эта изба сгорела. От чего загорелась — неизвестно. Изба, что стаяла крыша к крыше, даже не занялась. А эта всё тлела, тлела и обрушилась на месте. Видно, хут сжег.
А как шел он (хут) сюда, так люди видели, маленький человечек, как малый мальчик. Спрашивают: "Куда ж ты идешь?" — "В Ворошилки на работу". Ну и натворил же за столько лет, ничего поделать не могли.
Записала Л.М.Соловей в деревне Ворошилки Мядельского района Минской области (449: с.650-651, №2967)
Вырастить хута можно традиционным для подобных существ (василиск, айтварас) способом — вынашивая яйцо под мышкой:
Быў во нейкі Хут. Расказвалі, вот гэты Хут — тожа нейкі дамавы ці чорт. Вот яго, гаварылі, нада яйцо пад мышкай тры гады насіць, і тады палучаецца гэты фут. І фут гэты памагае ў хазяйстве. Вот калі чалавеку там усё ўрадзіць і скаціна вядзецца і добра, гэта, гавораць, яму памагае Хут. Вот пра адного так гаварылі ў нас. Але кажуць, гэта яму Хут памагае. Патом я гавару: а што такое хут? Вот мне расказалі, хто такі фут. Ну гэта, відна, такі дамавы ціпа, чарцёнак такі. Вот нада тры гады пад мышкай насіць курынае яйцо і тады з гэтага яйца выходзіць нейкі Хут. І гэты Хут памагаіць людзям гэтага дома, хто яго вынасіў.
Запісаў А.Матошка ў 2010 годзе ў весцы Паўднёвае Гняздзілава Докшыцкага раёна ад Чучман Ліліі Пятроўны, 1936 г.н. (1178: с.81-82, №209).
Был вон какой-то Хут. Рассказывали, вот этот Хут — тоже какой-то домовой или чёрт. Вот его, говорили, надо яйцо под мышкой три года носить, и тогда получается этот фут. И фут этот помогает в хозяйстве. Вот когда человеку там всё уродится, и скотина водится и хорошо всё, это, говорят, его помогает Хут. Вот про одного так говорили у нас. Но говорят, это ему Хут помогает. Потом я говорю: а что такое хут? Вот мне рассказали, кто такой фут. Ну это, видно, такой домовой вроде, чертенок такой. Вот надо три года под мышкой носить куриное яйцо и тогда с этого яйца выходит какой-то Хут. И этот Хут помогает людям этого дома, кто его выносил.
Записал А.Матошко в 2010 году в деревне Северное Гнездилово Докшицкого района от Чучман Лилии Петровны, 1936 г.р. (1178: с.81-82, №209).
Про человека быстрого в работе говорили: "Ці ня хут яму памагае?" Поверья про Xута и живая вера в его существование зафиксирована на северо-западе Беларуси, в Мядельском районе (291: с.537-538) Минской области и Докшицком районе (1178: с.81-82) Витебской области.
According to the folk beliefs from northern Belarus, Hut [khoot] is the house-hold enrichening spirit that brings wealth to the owner. But if this spirit is offended, it will burn the house.
Хут, у каго ў доме жыве, вельмі таму спрыяцель у гаспадарцы, багацце ў дом прыносіць, снапы з чужых палёў у гумно, золата з няведамых скарбаў. Вечарам яго можна часам бачыць на небе, як ляціць вогненны, чырвоны — золата нясе, як цёмна, чорна — збожжа, снапы. Але яго трэба шанаваць, смачна карміць, яго любімая страва — яечня. Як спячэ гаспадыня яечню, нясе на гарышча, ставіць там i кліча:
— Хут, хут, ідзі сюды, дам яечаньку, абарачаньку.
Ён тады прыходзіць i есць. I тады ўсё ў дом носіць. На гарышчы хут жыве, а лятае дзе хоча, ніхто не ведае дзе. Можа перакінуцца у што хочаш — у корч, у старое калясо, палена.
Кажуць, быў такі выпадак. Парабак падслухаў, як гаспадыня клікала хута есці яечню, ды з'еў тую яечню сам. Хут вельмі разгневаўся, думаў, што гаспадыня кпіны састроіла, i спаліў увесь двор i гумно, i дом. Гасілі людзі, гасілі i не далі рады. Стаяць, глядзяць на галавешкі. А тут калясо старое ляжыць [а гэта быў хут, ён перакінуўся ў калясо, жыць яму ўжо не было дзе]. Дык сусед кажа:
— А нашто ж яно тут будзе гарэць, — дый перакінуў у свой двор.
Дак адкуль толькі што ўзялося ў яго! Усё яму пайшло i ўраджай, i ўсялякае дабро.
Запісала Л.М.Салавей у 1975 годзе ў вёсцы Навасёлкі Мядзельскага раёна Мінскай вобласці ад Марыі Мацееўны Чарняўскай, 1878 г.н. (865: с.162-163, №190; 449: с.649-650, №2966; 33: с.159)
If the Hut lives in the house, helps the owner in the household, brings wealth to the house, sheaves from neighboring fields to the threshing floor, gold from hidden treasures to the hut. In the evening, you can sometimes see Hut in the sky, as a fiery one flies, scarlet — if it bears gold, or dark, black — if it bears grain, sheaves. But Hut needs to be cared, tasty to feed, his favorite delicacy is fried eggs. As the mistress bakes the fried eggs, carries to the attic, puts there and calls:
— Hut, Hut, come here, I’ll give an egg, bagels.
Then Hut comes and eats. And then everything brings to the house. The Hut lives in the attic, but flies wherever he wants, no one knows where. It can turn into anything — into a stump, into an old wheel, into a wooden log.
Once there was such a case. The farmhand overheard how the mistress called the Hut to eat fried eggs and ate it himself. Hut was very angry, decided that the mistress made a joke, and burned the whole yard, both the threshing floor and the house. People tried to put out the fire, but to no avail. They are standing, looking at the firebrands. And here the old wheel lies (and this Hut itself turned into a wheel, he already had no where to live). So the neighbor says:
— But why will it burn here,— and threw it into his yard.
So where did luck come to him! Everything went to him — and the harvest, and wealth, and all goods.
Collected by L.M.Salavei in Navasiolki village in Myadzyel District of Minsk Region of Belarus in 1975 from Maria Cherniavskaja, born 1878 (865: p.162-163, №190; 449: p.649-650, №2966; 33: p.159)
Хут жыў у Анілкі (эта фамілія такая) у хаце. Насіў ёй усякая дабро такоя. Дзе ён браў? Но насіў. Праз вакно вылезець і пойдзець. Пэўна ж, шанавалі яго.
Запісала Таццяна Валодзіна у 2005 годзе ў вёсцы Гняздзілава Докшыцкага раёна
ад Пішулька Яўгеніі Міхайлаўны, 1932 г.н. (1178: с.81, №208).
Хут (відаць, ад "хуткі") — своеасаблівы вобраз дамавіка ці хлеўніка, духа-апекуна дома i хатняй гаспадаркі ў спалучэнні з некаторымі рысамі лятучага вогненнага змея (865: с.455). Асноўныя адзнакі Хута таксама тыя ж, што і ў вогненнага змея, лятаўца-пералесніка, дамавога цмока, латышскага пуціса ці літоўскага айтвараса: спрыяінне ў гаспадарцы, вогненная прырода, лятучасць, ужыванне Хутам яечні (33: с.159):
Карміць яго трэба рытуальнай і заадно традыцыйнай дзіцячай ежай — яешняй, печанай у місцы з разбоўтаных яек з малаком і аздобленай малымі абаранчыкамі, што ўжывалася на вяселлях, хрэсьбінах, на Купаллі, у траецкіх дзявочых абрадах. На посілак Xута клікалі асобным заклікам, падобна да таго, як клікалі дзядоў: "Хут, хут, ідзі сюды, дам яечаньку, абарачаньку!" (291: с.537).
У адрозненне ад агульна-славянскага вогненнага змея, які ператва'раецца ў чалавека, Хут, як бачна са зместу наступнай легенды, можа ператварыцца ў нейкі звычайны прадмет (33: с.159), чым таксама радніцца с літоўскім каукасам:
Хут, у каго ў доме жыве, вельмі таму спрыяцель у гаспадарцы, багацце ў дом прыносіць, снапы з чужых палёў у гумно, золата з няведамых скарбаў. Вечарам яго можна часам бачыць на небе, як ляціць вогненны, чырвоны — золата нясе, як цёмна, чорна — збожжа, снапы. Але яго трэба шанаваць, смачна карміць, яго любімая страва — яечня. Як спячэ гаспадыня яечню, нясе на гарышча, ставіць там i кліча:
— Хут, хут, ідзі сюды, дам яечаньку, абарачаньку.
Ён тады прыходзіць i есць. I тады ўсё ў дом носіць. На гарышчы хут жыве, а лятае дзе хоча, ніхто не ведае дзе. Можа перакінуцца у што хочаш — у корч, у старое калясо, палена.
Кажуць, быў такі выпадак. Парабак падслухаў, як гаспадыня клікала хута есці яечню, ды з'еў тую яечню сам. Хут вельмі разгневаўся, думаў, што гаспадыня кпіны састроіла, i спаліў увесь двор i гумно, i дом. Гасілі людзі, гасілі i не далі рады. Стаяць, глядзяць на галавешкі. А тут калясо старое ляжыць [а гэта быў хут, ён перакінуўся ў калясо, жыць яму ўжо не было дзе]. Дык сусед кажа:
— А нашто ж яно тут будзе гарэць, — дый перакінуў у свой двор.
Дак адкуль толькі што ўзялося ў яго! Усё яму пайшло i ўраджай, i ўсялякае дабро.
Запісала Л.М.Салавей у 1975 годзе ў вёсцы Навасёлкі Мядзельскага раёна Мінскай вобласці
ад сваёй бабулі Марыі Мацееўны Чарняўскай, 1878 г.н. (865: с.162-163, №190; 449: с.649-650, №2966; 33: с.159)
Акрамя неадушаўлёных прадметаў (старое кола, сукаватае палена, сухі корч), хут таксама можа прыняць аблічча жывой істоты — яго бачылі як малога чалавечка, хлопчыка, пеўня, ката ці вужа. Але ж часцей за ўсё Xут нябачны, аб ім мяркуюць па яго дзеяннях. Ен любіць забаўляцца з хатняй жывёлай, якую асобіну палюбіць, тая расце, папраўляецца, іншую ганяе цэлую ноч па хляве, яна пакутуе, худзее. Добра дагледжаны Xут садзейнічае дабрабыту сям'і, ноччу носіць гаспадару снапы з чужых палёў, грошы са схаваных скарбаў. Разам з тым Xут гняўлівы і помслівы: пакрыўджаны чымсьці, ён жорстка помсціць — спаліць увесь двор, пры тым агонь не закранае суседзяў, сам назірае за пажарам, перакінуўшыся ў нейкі непатрэбны прадмет. Калі хто здагадаецца і перанясе яго з пажарышча ў свой двор, у таго ён будзе жыць і спрыяць росту яго багацця (291: с.537).
Таксама Хута ўзгадвалі, як "русалчынага брата". 3 русалкамі яго родніць паходжанне: Xут праяўляецца звычайна ў тых дварах, дзе калісьці жылі людзі, разбэшчаныя дочкі якіх знішчалі сваіх пазашлюбных дзяцей, хавалі іх няхрышчанымі патаемна. Магчыма, "малалецтвам" Xута тлумачыцца яго гуллівасць, дураслівасць. Ен можа пажартаваць з госця — схаваць яго шапку, рассыпаць гарох ці боб з кораба вечарам і да раніцы яго пазбіраць (291: с.537).
Даўней, бывала, мужчыны збяруцца "на сяло", цяпер так няма, даўней дык поўная хата людзей. Быў адзін мужчына, шапку сваю ён пад пахай дзяржыць, сядзіць, гаворыць. Як дахаты ісці — няма шапкі. Дзе дзелася? Туды, сюды — няма. Аж узялася гаспадыня падпаліваць печ, глядзіць, за дрывамі ў печы ляжыць тая шапка. Хто гэта зрабіў? Чорт, вядома. А як ён называўся? Хут, казалі.
Казалі, быў адзін чалавек, ён пёк яешню, спячэць, паставіць, глядзіш, усё з'едзена. У хаце яешню ставіў. Гэны чалавек паехаў у Амэрыку. Тады хут перайшоў да суседа ў хату і ўжо гэтта вырабляў што папала. Каня каторага ўпадабаіць — во гэткі во распашчаны ходзіць, а каго не ўпадабаіць — ссохніць на гарохавую лапатку. Карову так зганяіць за ноч. Пойдзіць гаспадыня карову даіць, а яна мокрая, спацеўшы. У таго гаспадара свірна не было, небагата жыў, дык у сенцах на дошках, на бэльках паложаных паставіць пасуду, насыпаў туды дабро, якое меў, гарох які ці што яшчэ. Дык што хут вырабляіць! Чуюць: бу-бу-бу! Сыпіць гарох на зямлю. А тады за ноч і зберыць усё. Ніяк не маглі яго выгнаць. I ксяндзы прыязджалі, свенцілі. Ніякай рады. А тады знайшоўся чалавек, ён маленечкі званочык меў. Кругом будынку абышоў тры разы і ўсё тым званочкам званіў — дык хут прапаў пасля таго. Але мы як раслі, яшчэ малыя былі, вечарам па вуліцы міма тэй хаты толькі бягом беглі, баяліся хута. Пра людзей, што жылі ў тэй хаце, казалі "хуты". А да таго ў хаце некалі жыла сям'я, і дзеўкі былі ў іх распусныя, дык яны няхрышчаных няшлюбных сваіх дзяцей трацілі. Баяліся іх людзі. А пасля гэтага хата згарэла. Ад чаго запалілася — невядома. Хата, што стаяла страха з страхой, нават не занялася. А гэта ўсё тлела, тлела і абрушылася на месцы. Відаць, хут спаліў.
А як ішоў ён (хут) сюды, дык людзі відзелі, маленькі чалавечык, як малы хлопчык. Пытаюцца: "Куды ж ты ідзеш?" — "У Варашылкі на работу". Ну і парабляў жа колькі гадоў, не маглі радачкі даць.
Запісала Л.М.Салавей у вёсцы Варашылкі Мядзельскага раёна Мінскай вобласці (449: с.650-651, №2967)
Выгадаваць хута можна традыцыйным для падобных істот (васіліск, айтварас) чынам — выношваючы яйка пад пахай:
Быў во нейкі Хут. Расказвалі, вот гэты Хут — тожа нейкі дамавы ці чорт. Вот яго, гаварылі, нада яйцо пад мышкай тры гады насіць, і тады палучаецца гэты фут. І фут гэты памагае ў хазяйстве. Вот калі чалавеку там усё ўрадзіць і скаціна вядзецца і добра, гэта, гавораць, яму памагае Хут. Вот пра адного так гаварылі ў нас. Але кажуць, гэта яму Хут памагае. Патом я гавару: а што такое хут? Вот мне расказалі, хто такі фут. Ну гэта, відна, такі дамавы ціпа, чарцёнак такі. Вот нада тры гады пад мышкай насіць курынае яйцо і тады з гэтага яйца выходзіць нейкі Хут. І гэты Хут памагаіць людзям гэтага дома, хто яго вынасіў.
Запісаў А.Матошка ў 2010 годзе ў весцы Паўднёвае Гняздзілава Докшыцкага раёна
ад Чучман Ліліі Пятроўны, 1936 г.н. (1178: с.81-82, №209).
Пра чалавека шпаркага ў працы казалі: "Ці ня хут яму памагае?" Паданні пра Xута і жывая вера ў яго існаванне занатаваная на паўночным захадзе Беларусі, у Мядзельскім раёне (291: с.537-538) Мінскай вобласці ды ў Докшыцкім раёне (1178: с.81-82) Вицебскай.
Chut — według legend północnej Białorusi domowy duch wzbogacania, który przynosi gospodarzu bogactwo, ale jeśli duch obrażony — może spalić chatę.
Хут, у каго ў доме жыве, вельмі таму спрыяцель у гаспадарцы, багацце ў дом прыносіць, снапы з чужых палёў у гумно, золата з няведамых скарбаў. Вечарам яго можна часам бачыць на небе, як ляціць вогненны, чырвоны — золата нясе, як цёмна, чорна — збожжа, снапы. Але яго трэба шанаваць, смачна карміць, яго любімая страва — яечня. Як спячэ гаспадыня яечню, нясе на гарышча, ставіць там i кліча:
— Хут, хут, ідзі сюды, дам яечаньку, абарачаньку.
Ён тады прыходзіць i есць. I тады ўсё ў дом носіць. На гарышчы хут жыве, а лятае дзе хоча, ніхто не ведае дзе. Можа перакінуцца у што хочаш — у корч, у старое калясо, палена.
Кажуць, быў такі выпадак. Парабак падслухаў, як гаспадыня клікала хута есці яечню, ды з'еў тую яечню сам. Хут вельмі разгневаўся, думаў, што гаспадыня кпіны састроіла, i спаліў увесь двор i гумно, i дом. Гасілі людзі, гасілі i не далі рады. Стаяць, глядзяць на галавешкі. А тут калясо старое ляжыць [а гэта быў хут, ён перакінуўся ў калясо, жыць яму ўжо не было дзе]. Дык сусед кажа:
— А нашто ж яно тут будзе гарэць, — дый перакінуў у свой двор.
Дак адкуль толькі што ўзялося ў яго! Усё яму пайшло i ўраджай, i ўсялякае дабро.
Запісала Л.М.Салавей у 1975 годзе ў вёсцы Навасёлкі Мядзельскага раёна Мінскай вобласці ад Марыі Мацееўны Чарняўскай, 1878 г.н. (865: с.162-163, №190; 449: с.649-650, №2966; 33: с.159)
Chut, u kogo w domu żyje, bardzo temu pomaga w gospodarstwie, bogactwo do domu przynosi, snopy z sąsiedzkich pól do stodoły, złoto z przesłoniętych skarbów. Wieczorem jego można czasem zobaczyć w niebie jak leci ognisty, szkarłatny — zołato niesie, a jak ciemny, czarny — ziarno, snopy. Ale jego trzeba strzec, smacznie karmić, go ukochany przysmak — jajecznica. Jak upiecze gospodyni jajecznicę, niesie na strych, stawia tam i woła:
— Chut, chut, idź tutaj, dam jaiszynku, obwarzanek.
On wtedy przychodzi i jeść. I potem wszystko do domu nosi. Na strychu chut żyje a lata gdzie chce, nikt nie wie gdzie. Może przeobrazić się w co życzy sobie — w pień, w stare koło, w polano.
Pewnego razu był takim przypadkiem. Parobek podsłuchał jak gospodyni wołała chuta jeść jajecznicę i zjadł ją sam. Chut bardzo wpadł w złość, doszedł do wniosku, że gospodyni zażartowała, i spalił całe podwórze, i stodoła i dom. Gasili ludzie, gasili, tak wsio bez tłukę. Stoją ludzie, patrzą na węgle. A tu koło stare leży (a to sam chut zmienił się w koło, zamieszkiwać mu już nie gdzie było). Tak sąsiad mówi:
— A po co zaś koło tu będzie palić się, — i przerzucił w swoje podwórze.
Tak skąd wszystko zabrało się u niego! Wszystko mu poszło — i urodzaj i każde dobro.
Nagrane przez L.M.Solowey w 1975 roku we wsi Nowosyołki, regionu miadzielskiego w obwodzie mińskim od Marii Czerniawskiej, urodzonej w 1878 roku (865: s.162-163, №190; 449: s.649-650, №2966; 33: s.159)
Статус статьиСтатус артыкулаStatus artykułuСтатус статтіArticle status:
Зверушка (вроде готовая статья, но при этом велика вероятность расширения)
Подготовка статьиПадрыхтоўка артыкулаPrzygotowanie artykułuПідготовка статтіArticle by:
Адрес статьи в интернетеАдрас артыкулу ў інтэрнэцеAdres artykułu w internecieАдрес статті в інтернетіURL of article: //bestiary.us/khut
Культурно-географическая классификация существ:
Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот:
Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot:
Культурно-географічна класифікація істот:
Cultural and geographical classification of creatures:
Ареал обитания:
Арэал рассялення:
Areał zamieszkiwania:
Ареал проживання:
Habitat area:
Псевдо-биологическая классификация существ:
Псеўда-біялагічная класіфікацыя істот:
Pseudo-biologiczna klasyfikacja istot:
Псевдо-біологічна класифікація істот:
Pseudo-biological classification of creatures:
Физиологическая классификация:
Фізіялагічная класіфікацыя:
Fizjologiczna klasyfikacja:
Фізіологічна класифікація:
Physiological classification:
Форумы:
Форумы:
Fora:
Форуми:
Forums:
Еще? Еще!
Домовой — у славян (а также в ряде других культур) дух-хранитель дома
Клетник — в белорусской мифологии дух-обогатитель, живущий в клети-кладовой
Куйгорож — в мордовской (мокшанской и эрзянской) и чувашской мифологии фантастическое существо, приносящее в дом сокровища
Банник — по славянской мифологии дух бани, как правило, стоящей на отшибе
Рунгис — в латышском и литовском фольклоре мельничный дух, являющийся в образе черной кошки и приносящий зерно
Хованец — в украинском фольклоре домовой дух, приносящий богатство, но, как правило, забирающий душу хозяина после его смерти
Доброхожий — представитель низшей белорусской и польской мифологии, сочетающий в себе качества домового, лешего и ряда других персонажей
Сербай — в белорусском и литовском фольклоре антропоморфное существо, персонификация голода
Бичура — мифическое существо из татарского фольклора, домашний дух в образе женщины маленького роста в старинном головном уборе, аналог славянской кикиморы
Печурник — в поверьях северо-запада Беларуси, живущий под печью домовой дух-хранитель в облике прямоходящего кота
Порескоро — по поверьям цыган демоническая птица с торчащими из туловища кошачьими и собачьими головами и змеиным хвостом
Абраксас — в представлениях гностиков I-III веков, космологическое существо с головой петуха, телом человека и змеями вместо ног
Вужалка — в белорусском фольклоре девушка-змея, дочь змеиного царя
Дворовой — у славян дух-хранитель двора и хозяйственных построек
Домовиха — в славянской мифологии жена домового или самостоятельный персонаж, покровительница дома и семьи
Летавец — по славянским поверьям дух, который слетает на землю падучей звездой и, принимая знакомый человеческий образ, вступает в связь со своими жертвами
Кикимора — в славянской мифологии беспокойный домашний дух исключительно женского пола, жена или сестра домового
Вазила — если верить Древлянскому, дух-покровитель лошадей в белорусском фольклоре
Comments
Отправить комментарий