А ты, Странник, случаем не оборотень? А то народ волнуется...
А ты, Странник, случаем не оборотень? А то народ волнуется...
Што яму сонечны прамень
І гэты свет дзівосны?
Ляжыць у багне Аржавень —
Лянівы, брудны, млосны.
З надзвычай тоўстым жыватом,
Санлівы, як балота.
Ён зрэдку хвошчацца хвашчом,
Калі хвастаць ахвота.
Іржой пакрыты, як луской.
Сумуе ў адзіноце.
Заўжды: і летам, і зімой
Гніе ў сваім балоце.
Міхась Башлакоў
По белорусским поверьям оржа́веник — один из болотников, хозяин оржавеня — болота, покрытого ржавчиной.
Какъ извѣстно, оржа́вень (оржа́вина) представляетъ послѣдыша между болотными топями, къ которой не идутъ за кормомъ и питьемъ даже нуждающіяся животныя: крайне скудная, жесткая осока да хвощъ и желтожелѣзистая вода оржавени вредны и приторны; то-же свойство воды не даетъ возможности ютиться здѣсь и такой животной мелочи, какъ лягушки, піявки, черви, жуки и прочим. Ясно, что оржавень въ конецъ загажена ютящимся здѣсь оржавеникомъ, который даже не хочетъ прикрыть срамнаго обиталища своего; эти мутные пузыри да "сало" (желѣзистыя свѣчи) краснорѣчиво свидѣтельствуютъ о наивысшей загаженности оржавени. Каковъ же долженъ быть жилецъ ея? Грязно-рудый, съ непомѣрно толстымъ животомъ и тонкими, какъ стебель хвоща, ногами, съ ржавыми прилипами ко всему его покрову, непрестанно рыгающій, оржавеникъ не можетъ привлечь къ себѣ вниманія даже неразборчивыхъ нечистиковъ; всѣ же живыя существа сторонятся и обиталища его. Такимъ образомъ оржавенику весьма рѣдко приходится имѣть жертву: животное забѣгаетъ въ оржавень второпяхъ, спасаясь отъ преслѣдователя-хищника, а человѣкъ зайдетъ развѣ при ненормальномъ состояніи. Въ то время, когда болотникъ и багникъ могутъ зимою, например, обмануть прохожаго и проѣзжаго, оржавенику не удается закрыть своего срамнаго обиталища: если оржавень кое-какъ закрылась льдомъ и запорошилась снѣгомъ, тотъ и другой непремѣнно выдадутъ притонъ оржавеника своею буро-желтою окраскою.
Оржавеникъ пока-что пользуется бо́льшимъ покоемъ, чѣмъ его помянутые собратья, потому что знойное лѣто не высушаетъ оржавени, а людямъ не нужна эта срамная, крайне непроизводительная земля: нечистику остается валяться на днѣ своего обиталища, наслаиваться прилипами да поддерживать срамную муть оржавени.
K.Я.Никифоровскій "Нечистики. Сводъ простонародныхъ
въ Витебской Бѣлоруссіи сказаній о нечистой силѣ" (482: с.83-84)
According to Belarusian belief, Arzhavennik is spirit of the swamp covered with rust called arzhavenne (from "аржа" [arzha] — rust). He is dirty red with rust spots, and has an extraordinarily large belly and thin legs similar to the horsetail stems. His constant belching is the reason why he is disgusted by all other spirits and living creatures. An animal that flees predators and finds itself in the marsh can become his rare prey as well as a person who wanders into the backwoods swamp in a state of being drunk or sick. The Arzhavennik is quieter in comparison with his brothers the Bagnik and Balotnik. Even in winter the Arzhavennik cannot keep his dwelling a secret: red-brown spots show through ice and reveal his location. The summer sun does not dry the rust swamp, thus people don't need barren lands. As a result, this demon rests in his loneliness at the bottom of the swamp, becomes coated with layers of sticky mud and keeps his rusty dwelling feculent (762: p.108).
Што яму сонечны прамень
І гэты свет дзівосны?
Ляжыць у багне Аржавень —
Лянівы, брудны, млосны.
З надзвычай тоўстым жыватом,
Санлівы, як балота.
Ён зрэдку хвошчацца хвашчом,
Калі хвастаць ахвота.
Іржой пакрыты, як луской.
Сумуе ў адзіноце.
Заўжды: і летам, і зімой
Гніе ў сваім балоце.
Міхась Башлакоў
Аржавеннік — адзін са шматлікіх беларускіх балотнікаў, гаспадар аржавення — іржавага балота.
Какъ извѣстно, оржа́вень (оржа́вина) представляетъ послѣдыша между болотными топями, къ которой не идутъ за кормомъ и питьемъ даже нуждающіяся животныя: крайне скудная, жесткая осока да хвощъ и желтожелѣзистая вода оржавени вредны и приторны; то-же свойство воды не даетъ возможности ютиться здѣсь и такой животной мелочи, какъ лягушки, піявки, черви, жуки и прочим. Ясно, что оржавень въ конецъ загажена ютящимся здѣсь оржавеникомъ, который даже не хочетъ прикрыть срамнаго обиталища своего; эти мутные пузыри да "сало" (желѣзистыя свѣчи) краснорѣчиво свидѣтельствуютъ о наивысшей загаженности оржавени. Каковъ же долженъ быть жилецъ ея?
Грязно-рудый, съ непомѣрно толстымъ животомъ и тонкими, какъ стебель хвоща, ногами, съ ржавыми прилипами ко всему его покрову, непрестанно рыгающій, оржавеникъ не можетъ привлечь къ себѣ вниманія даже неразборчивыхъ нечистиковъ; всѣ же живыя существа сторонятся и обиталища его. Такимъ образомъ оржавенику весьма рѣдко приходится имѣть жертву: животное забѣгаетъ въ оржавень второпяхъ, спасаясь отъ преслѣдователя-хищника, а человѣкъ зайдетъ развѣ при ненормальномъ состояніи. Въ то время, когда болотникъ и багникъ могутъ зимою, например, обмануть прохожаго и проѣзжаго, оржавенику не удается закрыть своего срамнаго обиталища: если оржавень кое-какъ закрылась льдомъ и запорошилась снѣгомъ, тотъ и другой непремѣнно выдадутъ притонъ оржавеника своею буро-желтою окраскою.
Оржавеникъ пока-что пользуется бо́льшимъ покоемъ, чѣмъ его помянутые собратья, потому что знойное лѣто не высушаетъ оржавени, а людямъ не нужна эта срамная, крайне непроизводительная земля: нечистику остается валяться на днѣ своего обиталища, наслаиваться прилипами да поддерживать срамную муть оржавени.
K.Я.Никифоровскій "Нечистики. Сводъ простонародныхъ въ Витебской Бѣлоруссіи сказаній о нечистой силѣ" (482: с.83-84)
Як вядома, аржавень (аржавіна) уяўляе паслядоўню балотнай багны, да якой не ідуць за кормам і пітвом нават змарнелыя жывёлы: вельмі бедная, жорсткая асака ды хвошч і жоўтажалезістая вада аржавені шкодная і прыкрая; тая ж ўласцівасць вады не дае магчымасці туліцца тут і такой жывёльнай дробязі, як жабы, п'яўкі, чарвякі, жукі і іншым. Ясна, што аржавень ў канец запаганена туляшчымся тут аржавеннікам, які нават не хоча прыкрыць брыдкага свайго жылля; гэтыя мутныя бурбалкі ды "сала" (жалезістыя свечкі) красамоўна сведчаць аб найвышэйшай бруднасці аржавення. Які ж павінен быць жыхар яе?
Брудна-руды, з надзвычай тоўстым жыватом і тонкімі, як сцябліна хвашча, нагамі, з іржавымі прыліпамі да ўсяго яго покрыва; увесь час рыгае і не можа прыцягнуць да сябе ўвагу нават неразборлівых нячысцікаў, а усе жывыя істоты абыходзяць яго жытло. Такім чынам Аржавенніку вельмі рэдка даводзіцца мець ахвяру: жывёла забягае ў аржавенне паспешліва, ратуючыся ад драпежнікаў, а чалавек зойдзе хіба што ў ненармальным стане. У час, калі Балотнік і Багнік могуць зімою, напрыклад, падмануць праезджага, Аржавенніку не ўдаецца закрыць свайго сараматнога жытла: калі аржавенне абы-як закрыецца ільдом і зацерусіцца снегам, той і другі абавязкова выдадуць знаходжанне аржавенніка сваёю бура-жоўтаю афарбоўкаю.
Аржавеннік больш спакойны, чым яго браты — Багнік і Балотнік, таму што спякотнае лета не высушвае аржавенне, а людзям не патрэбна гэтая неўрадлівая зямля: нячысціку застаецца валяцца на дне свайго жытла, абрастаць ліпкімі слаямі і падтрымліваць каламуць у аржавенні.
М.Я.Нікіфароўскі «Нячысцікі. Збор простанародных у Віцебскай Беларусі паданняў пра нячыстую сілу» (156: с.6; 449: с.464-465)
Ardzawień — jeden z wielu białoruskich bagiennych duchów, brzydki gospodarz bagno pokryte rdzą.
Żyjący na moczarach stwór o wielkim, tłustym kałdunie i cienkich jak patyki kończynach. Jego brudne cielsko pokrywała warstwa śmierdzącej żółtordzawej wydzieliny, która sączyła mu się z otwartych gruczołów skórnych. Z czasem maź ta przenikała do wody i bagno, w którym mieszkał ardzawień, całe zabarwiało się na czerwono. Odor skutecznie odstraszał wszelkie żywe stworzenia i rzadko któreś z nich zbliżało sic do zanieczyszczonego przez demona zbiornika. Ludzie także unikali takich terenów, uważając je za przeklęte. Nawet po osuszeniu czerwone bagna pozostawały jałowe i nie nadawały się pod uprawy. Dlatego najczęściej pozostawiono ardzawienia w spokoju, co w zupełności mu odpowiadało. Przesiadując na słońcu, oddawał się on całymi dniami błogiemu lenistwu, zakąszał co jakiś czas pijawką lub żabą i po prostu cieszył się życiem. Zimą zaś, kiedy mróz ścinał bagna, a śnieg okrywał wszystko grubą pierzyną, ardzawień zagrzebywał się głęboko w dennym mule, by przeczekać tam do wiosny. O obecności stwora pod warstwą lodu świadczyły tylko pokrywające jego powierzchnię czerwone plamy (1219: s.9).
Comments
Отправить комментарий