Паводле сумніўных запісаў А.Лукшы, Зазоўка — гэта нейкая лясная дэманічная істота з мясцовых паданняў Вілейшчыны, якая ў выглядзе прыгожай дзяўчыны з доўгімі валасамі заварожвала юнакоў і заводзіла іх у гушчар.

Прыкладна ў кіламетры ад вёскі Губы Вілейскага раёна быў некалі невялічкі хутарок двары на тры. Хутарок знаходзіўся ў самым лесе. І вось у гэтым лесе жыла нейкая дэманічная істота Зазоўка. Яна мела выгляд невыказна прыгожай маладой дзяўчыны з доўгімі русымі валасамі — такімі доўгімі і густымі, што ёй непатрэбна было нават адзенне. Як расказваў мне мой дзед, які быў з таго хутара, Зазоўка жыла ў лесе немаведама з якіх даўніх часоў, бо шмат маладых мужчын і хлопцаў паддаліся на яе чары ясчэ тады, калі дзед майго дзеда хадзіў у дзецюках.

Калі ўжо Зазоўка паказвалася якому мужчыну, то ён, нягледзячы на перасцярогі, як заварожаны, ішоў за ёю. А яна то паказвалася, то зноў знікала, пералівіста смяялася, клікала яго па імені прыгожым мілагучным голасам, заманьвала глыбей у лес прывабнымі рухамі свайго стройнага цела, адхіляючы час ад часу валасы з самых патаемных на ім мясцін. I так зазывала датуль, пакуль не заводзіла глыбока ў лес. Там, як сцвярджаюць старыя людзі, яна любіла і лашчыла свайго абранніка так, як не магла любіць ніводная жанчына. Рэдкі мужчына вяртаўся дадому ад Зазоўкі. Некаторыя гінулі ад яе прагнага кахання, а які ўсё ж вяртаўся да асвой жонкі ці каханкі, то праз некаторы час ён усё адно сыходзіў назад у лес, каб ужо ніколі адтуль не вярнуцца. Часта такіх мужчын знаходзілі павешанымі дзе-небудзь у лесе. Не кожнага мужчыну прымала Зазоўка двойчы, і тады яны, не бачачы выйсця, самі губілі свае жыцці.

Зазоўка вельмі хораша спявала. Голас у яе быў незвычайна чысты і меладычны, а песні нейкія адмысловыя, панскія. Таму яна магла заманіць да сябе, нават не паказваючы сваей вабнасці. Чалавек, заслухаўшыся, ішоў на яе спеў, а Зазоўка заводзіла яго ўсё глыбей і глыбей у лес. На зіму Зазоўка некуды знікала. Некаторыя гаварылі, што яна ўпадала ў зімовую спячку. Іншыя сцвярджалі, што абарочвалася лябёдкаю і разам з сапраўднымі лебедзямі ляцела ў Вырай. А хто дык казаў, што яна на маразы пераходзіць у нейкі свой асаблівы свет.

Перад самай вайною Зазоўка перастала спяваць і зводзіць хлопцаў у лес. Яна некуды прапала. Паступова на яе сталі забывацца, а цяпер і зусім забыліся.

Запісаў А.У.Лукша. Вілейскі раён (449: с.548-549)

Жыў у вялікім лесе, што знаходзіўся каля вёскі Івашынавічы, Дух, які меў выгляд жанчыны. Яго называлі Зазоўка. Гэтага Духа трэба было асцерагацца хлопцам, бо Зазоўка вельмі любіла забаўляцца з імі. Пасля гэтых гульняў Зазоўка не вяртала іх назад ужо ніколі.

А лес, які знаходзіўся каля вёскі, быў вялікі-вялікі. Каб пайсці ў лес, трэба было перайсці праз поле. У сярэдзіне поля працякала рака. А праз раку была перакінута кладка. Пойдзе жанчына ў лес па ягады ці грыбы, а кладкі праз раку як і не было. Пойдзе мужчына — кладка на месцы, што за дзіва.

Аказваецца, што гэта рабіла Зазоўка, каб хлопцаў усіх перацягнуць да сябе. Усе ведалі, што нельга мужыкам у лес хадзіць. Але выйдзе толькі мужчына ў поле, чуецца спеў маладой дзяўчыны, ды такі прыгожы, што, як у сне ідзе хлопец па полі, пераскоквае нават гэтую кладку і ляціць у чароўны лес. А там яго сустракае прыгажуня. Светлая, доўгавалосая. Валасы такія доўгія, што адзенне ёй не трэба было.

Хлопец бяжыць за ёй, а яна хаваецца. Зноў з’явіцца, потым зноў схаваецца. Але як толькі Зазоўка прывядзе яго на паляну пасярэдзіне леса, прымае валасы свае бялюткія і ўстае перад хлопцам поўнасцю голая.

Хлопец падае на паляну, і яна яго кахае да самай смерці. Так усе хлопцы блукалі па лесе, знікалі і больш ніколі не вярталіся. А калі хто і вяртаўся, то, казалі, што ён не мог заставацца ў вёсцы з дзяўчатамі з вёскі. Усё адно бег у лес і потым таксама не вяртаўся. Так у вялікім сяле толькі некалькі хлопцаў засталося. Жывуць у гэтых хатах адно бабулі. Усіх мужыкоў, кажуць, Зазоўка забрала.

"Івашынавіцкая Зазоўка" ПАШ. Ф.10^*, воп.4, спр.МС — 153/06 (637: с.183)

Па некаторых крыніцах, Зазоўка — гэта падвід русалкі.