[13.] Машэка
У самай непралазнай пушчы, заваленай стогадовымі дрэвамі, якія самі паваліліся на кар<>ню ад старасьці і дзе амаль ніколі не ступае нага чалавека, жыве Машэка. А падобны ён на чорта - гэтак жа, як і нячысьцік, увесь зарос поўсьцю, такі ж рагаты <й> барадаты ды і з капытамі на нагах; праўда, толькі галава ў яго значна большая, лепш сказаць, вялізная як цэбар і з такімі ж вялізнымі, як талеркі, вачыма. Дастаткова яму ўбачыць чалавека, як той адразу ж траціць розум і пачынае бясконца і бязмэтава блукаць па лесе, пакуль не памрэ ад апанаваўшага яго страху і голаду дзе-небудзь пад ялінай ці не ўтопіцца ў русалцы - так у нас называюць бяздонныя во[к]нішчы сярод балота. Бываюць, праўда, выпадкі, што людзі пасьля яго погляду застаюцца жывымі. Старыя сьцьвярджаюць, што гэта Машэка адпусьціў чалавека, бо пашкадаваў яго, і пры гэтым абавязкова дадаюць, што лясны цар вызваляе са свайго палону не па сваёй дабрыні, а каб людзі штодзённа помнілі пра яго існаваньне, баяліся і прыносілі яму ахвяры. Машэкам у Сомрах і да гэтага часу пужаюць непаслухмяных дзяцей, бо як расказваюць старажылы вёскі, бывалі раней выпадкі крадзяжу і малых дзетак, асабліва ў маладзіц, якія на сваіх <рэзках> каля балота жалі жыта <й> пакідалі немаўлят адных паспаць у <бабках> сярод снапоў. Машэка нябачна й нячутна падкрадваўся да дзіцяці, забіраў яго і нёс да сябе ў пушчу, дзе нейкім чынам ператвараў хлопчыка ў ведзьмара, а дзяўчынку - ў ведзьму.
У ноч перад Купалам Машэка кожны год наладжвае на Вялікім балоце грандыёзны баль, тады ўсё балота ўсыпае безьліччу мігаючых сіняватых агеньчыкаў, вельмі падобных на сьветлячкі, але значна большых і прыгажэйшых, і балота да самай раніцы пераўтвараецца ў вельмі прыгожую танцавальную пляцоўку. Русалкі, сабраўшыся з усяго навакольля, разам з Машэкам і вадзянікамі водзяць карагоды, дзівосна сьпяваюць свае чароўныя, прызыўныя песьні. Меншыя ж русалачкі і вадзянічкі таксама, гарэзьліва сьпяваючы, гушкаюцца на дрэвах. Чутна толькі яшчэ, акрамя сьпеваў, як нейдзе далёка час ад часу хлопае вада, нехта раз-пораз ускрыквае, і крык той вельмі падобны на крык рысі. Гэта крычыць задаволены б[а]лем Машэка, а з высокіх ялін яму адказваюць пугачы, якія таксама з усяго лесу зьбіраюцца на гэтую гулянку. Усе ж іншыя зьвяры і птушкі, а таксама коні, якіх туды часам ганяюць на начлег, зь дзікім тупатам, храпам, піскам і крыкам штомоцы бягуць і ляцяць з таго пракля<ўш>ага месца, шукаючы больш зацішнае і добрае.
А калі пасьля Купальля пойдзеш на Вялікае балота, то ўбачыш на ім мноства сьлядоў: здаецца, што цэлы статак кароў пасьвіўся каля бяздонных во[к]нішчаў на балоце. А на астравах сярод балота заўважыш безьліч сагнутых бярозак, на якіх шматкамі вісіць мох. Гэта Машэка пакінуў пасьля свайго вясельля памятныя знакі ведзьмам, якія тут і толькі тут павінны шукаць праклятае зельле для сурокаў на людзей і іх скаціну. Калі ж ты калі-небудзь убачыш сагнут<ае> дугой дрэв<а>, то не ўздумай прайсьці пад ім - цябе абавязкова скруціць і скрывіць як бярозку, або цяжка захварэеш ці нават памрэш. Сагнулася гэтае дрэўц<ы> таму, што на іх ноччу гушкалася нячыстая сіла. Чарцяняты, як і вядзьмаркі, наводзяць порчу не толькі на людзей і іх жывёлу, але і на птушак, і на зьвера дзікага. Старыя расказвалі нават, што некалі ў <Клёўцы> завёўся вось такі порчаны воўк, які прабег выпадкам пад сагнутай дугой бярозкай. Дык ён таксама, як і Машэка, краў дзяцей і зьядаў іх.
Некаторыя старыя вядзьмаркі добра ведалі, дзе жыве Машэка і наведваліся да яго ў госьці нават днём, але ніхто з добрых людзей ні разу не змог прайсьці за імі назіркам. Жыла калісьці ў Сомрах вядзьмарка Васіліха. Расказвалі, што не раз бачылі яе на полі, калі ішла ў напрамку Вялікага балота. Але як увойдзе яна ў лес, дык як у ваду кане - ні сьледу пасьля яе не застаецца, ні сучок пад нагой не затрашчыць. Здаецца, вось толькі што была ў некалькіх кроках ад цябе, крыва ўсьміхалася і скаліла зубы, ды і няма яе - прапала, як воблака растала ў паветры. А як толькі выйдзе на поле, дык нібы з туману яе постаць. А ведзьма была дык ведзьма: шмат ліха зьведалі ад яе людцы, шмат каго <с>урочыла. А як памёрла Васіліха - а памірала яна ой у якіх муках - дык людзі гаварылі, што гэта Машэка яе да сябе забраў.

З аповяду Алексіевіч Хрысьціны
Мінаўны, 1919 г.н., Лап[ы] Тацьцяны Мінаўны, жыхарак
вёскі Сомры Ухвальскага с/с
Запісаў Алексіевіч Іван Міхайлавіч
у 1998 годзе

http://klan-land.livejournal.com/95174.html