Одна голова — хорошо, а две — у Амфисбены. Помни это, Странник.
Одна голова — хорошо, а две — у Амфисбены. Помни это, Странник.
В представлении панов-будаков (населения белорусского происхождения в южных районах Нижегородской области России), улишица — это некая женоподобная демоница, живущая в водоёме, которая якобы время от времени выходит из воды и прячется в ивах (1025: с.95).
Когда народ белорусский не знал еще христианской веры, чтил Купалу, и в честь ему, вышедши к реке, две соломенные куклы втыкали на палки, зажигали кругом костры, после те куклы купали и мыли в реке, и наконец зажигали.
Если кукла падала, это было знаком близкого несчастья; ее поднимали издали палками, набрасывали на нее петлю, за концы веревки тащили к реке и бросали в воду с веревкой, провожая до тех пор, пока веревка, намокнув, не потонет вместе с куклою.
Если такая кукла будучи выброшена волнами на берег, пролежала не потопленною столько месяцев, сколько на празднестве было людей — то из неё рождалась Улишица или Вуйма — женщина, вся обросшая коровьими волосами.
Она ходила всегда в белой одежде, имела широкий приплюснутый нос, красные глаза, широкий рот чуть не до ушей, и не большой хвост. В самое короткое время она могла изменять свой вид: то поднималась чуть не вровень с лесом, то уменьшалась чуть ли не до травы; представлялась и белою и черною, и какою только ей захотелось; иногда представлялась со свиною головой и шестью ногами. Обыкновенно улишица жила в лесах и на кладбищах, а иногда селилась в старых мельницах. По лесам она ходила только днем.
Улишица любила пугать людей, а иногда и делать зло. За час до полуночи она обыкновенно выходила из своего убежища; отправлялась пугать людей; расхаживая по деревням, стонала страшным голосом.
А находясь в своем убежище, старалась заманить туда людей: увидев проходящего, то кричала подобно ребенку, то стонала подобно больному, то визжала подобно собаке, потерявшей хозяина. Если кто поддавался на обман и входил к улищице, она, взяв пришедшего за обе руки, бегала с ним, чтобы утомить; а когда тот падал — от изнеможения, начинала то щекотать его, то перекатывать с места на место, то прыгала через него с писком и хохотом, и замучивала до смерти.
Если человек был один в дали от селения, улишица, подкравшись сзади, внезапно бросалась к нему, вешалась на шею, сжимала руки, и, упираясь ногами в землю, старалась сбить человека с дороги, увлечь на пустырь, и там замучить. В таком случае нужно было спешить к огороду, выхватить иглицу, и бить ею улишицу. Если удар придется по хребту, улишица взвизгнет и убежит.
Не раз видели, что ночью улишица подходила к кладбищу со стоном и плачем; из могилы выходил мертвец; садились они вместе над могилою, и плакали, а при первом луче утренней зари мертвец опускался в могилу, а улишица убегала.
Кто был мертвец, о чем улишица плакала с ним — никто не знает.
Была еще ведьма, по имени Чертова нога. Одна улишица защекотала её сына, за что та наложила заклятье, чтобы не одна улишица не ходила по белому свету. С той поры они поселились в подземельях близ рек, и уже не выходят на землю (1560: с.213-215).
Местные дети приговаривали: «Вули, вулидушка, вылей воду с вушка», скача на одной ноге на берегу реки, чтобы из уха вылилась вода, попавшая туда во время купания. Позднее улишицей называли женщину, которая неправильно ведет хозяйство или страшно, неопрятно одевается (1025: с.95).
Ulišyca (Ulishitsa) or Vujma — according to Belarusian folklore, a female nocturnal forest or water demon with red eyes, a large mouth to ears, a flat nose, tail and cow's hair. When a set of straw scarecrows on fire fell on the Kupala Night*, it was a bad sign, then humans put a loop on the scarecrow and drowned it in the river. But sometimes a scarecrow was thrown ashore by a wave, if such a doll lays on the shore for as many months as there were people at the holiday, then it will come to life and turn into the demon Vujma.
Ulišyca is dangerous to humans, she likes to lure people into her lair and torture them to death there. Can quickly transform into a 6-legged boar.
Sometimes Vujma can go to the cemetery, lift the dead man out of the coffin and start talking to him, they can even cry together, but in the morning she disappears, and the dead man climbs back into the coffin (1559: с.83-84).
Ва ўяўленнях паноў-будакоў (насельніцтва беларускага паходжання ў паўднёвых раёнах Ніжагародскай вобласці Расіі), вулішыца — гэта нейкая жанападобная істота, што жыве ў вадаёме і нібы часам выходзіць з вады і хаваецца на вербах (1025: с.95).
Калі народ беларускі не знаў хрысціянскай веры, шанаваў Купалу і ў гонар яго, прыйшоўшы да ракі, дзве саламяныя лялькі ўтыкаў на палкі, вакол іх эапальваў вогнішчы, пасля чаго тыя лялькі купалі і мылі ў рацэ і, нарэшце, запальвалі.
Калі лялька падала, гэга было знакам блізкага няшчасця. Яе падымалі палкамі, накідвалі на шыю пятлю і кідалі ў ваду з вяроўкаю датуль, пакуль вяроўка, намокнуўшы, не патоне разам з лялькай.
Калі такая лялька бывала выкінута хвалямі на бераг і праляжала не патопленаю столькі месяцаў, колькі на святкаванні было людзей — з яе нараджалася Улішыца, або Вуйма, — жанчына, уся аброслая каровінымі валасамі.
Яна заўсёды хадзіла ў белай адзежы, мела шырокі пляскаты нос, чырвоныя вочы, шырокі, ледзь не да вушэй рот і невялікі хвост. У самы кароткі час яна магла змяняць свой выгляд: то падымалася ледзь не да вершалінаў лесу, то памяншалася ледзь не да памераў травы. Паяўлялася і белаю, і чорнаю, і якой толькі ей хацелася. Часам паяўлялася са свіною галавой і шасцю нагамі. Звычайна Улішыца жыла ў лясах і на могілках, а часам пасялялася ў старых млынах. Па лясах яна хадзіла толькі днем.
Улішыца любіла палохаць людзей, а часам і рабіла зло. За гадзіну перад поўначчу яна звычайна выходзіла са свайго сховішча, адпраўляючыся палохаць людзей. Расхаджваючы па дрэвах, яна енчыла страшным голасам.
А калі знаходзілася ў сваім сховішчы, то імкнулася прывабіць туды людзей. Убачыўшы прахожага, то крычала падобна дзіцяці, то енчыла падобна хвораму, то віскатала падобна сабаку, страціўшаму гаспадара. Калі хто даваўся ў зман і заходзіў да Улішыцы, то яна, узяўшы прахожага за абедзве рукі, бегала з ім, каб змарыць, а калі той падаў ад знямогі, пачынала то казытаць яго, то перакатваць з месца на месца, то скакала праз яго з піскам і рогатам і замучвала да смерці.
Калі чалавек быў адзін далека ад паселішча, Улішыца, падкраўшыся ззаду, раптам кідалася да яго, вешалася на шыю, сціскала рукі і, упіраючыся нагамі ў зямлю, імкнулася збіць чалавека з дарогі, заманіць у пустэчу і там замучыць. У такім выпадку трэба было спяшацца да агарода, выхапіць вострую тыніну і ёй біць Улішыцу. Калі удар прыйдзецца па хрыбце, Улішыца завішчыць і ўцячэ.
Не раз бачылі, што ўначы Улішыца падыходзіла да могільніка са стогнам і плачам. 3 магілы выходзіў мярцвяк. Яны садзіліся разам над долам і плакалі, а пры першым прамені ранішняга світанку мярцвяк апускаўся ў магілу, а Улішыца ўцякала.
Хто быў мярцвяк, пра што Улішыца плакала з ім — ніхто не ведае.
Была ведзьма, якую звалі Чортава Нага. Адна Улішыца заказытала яе сына, а тая наклала праклён, каб ні адна з Улішыц не магла хадзіць па белым свеце. 3 той пары яны пасяліліся ў падзямеллях блізу рэк і ўжо не выходзяць на зямлю (1559: с.83-84).
Мясцовыя дзеці прыгаворвалі: «Вулі, вулідушка, вылі ваду з вушка», скачучы на адной ножцы на беразе ракі, каб з вуха вылілася вада, што патрапіла туды ў час купання. Пазней вулішыцай называлі жанчыну, якая няправільна вядзе гаспадарку або страшна, неахайна апранаецца (1025: с.95).
Comments
Отправить комментарий